Autyzm należy do grupy całościowych zaburzeń rozwojowych. Jego diagnostyka niekiedy przynosi wiele problemów, jednak istnieją kryteria, które ją ułatwiają.
Autyzm dziecięcy charakteryzuje się nieprawidłowym rozwojem, przejawiającym się występowaniem przed ukończeniem 3 roku życia problemami w różnych obszarach – są one jednocześnie kryteriami diagnostycznymi autyzmu.
- Problemy w sferze społecznej
Dziecko wykazuje trudności w komunikacji społecznej i w zakresie interakcji społecznych.
– deficyty w sferze okazywania społeczno-emocjonalnej wzajemności i interakcjach społecznych, np. brak kontaktu wzrokowego i gestykulacji, brak dążenia do nawiązania kontaktu z rówieśnikami, brak reakcji na emocje innych;
– deficyty w komunikacji niewerbalnej, np. opóźnienie lub całkowity brak rozwoju mowy przy
jednoczesnym braku używania alternatywnych sposobów porozumiewania się (brak kompensacji), nieumiejętność spontanicznej zabawy naśladującej zachowania innych osób, stereotypowe i powtarzające się wykorzystywanie słów lub wyrażeń;
– deficyty w obszarze rozpoczynania, podtrzymywania i rozumienia relacji – trudności w dostosowywaniu zachowań do konkretnej sytuacji; trudności w zabawie opierającej się na wyobraźni lub w nawiązywaniu przyjaźni; brak zainteresowania rówieśnikami;
- Ograniczone, powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań i czynności.
– u dziecka zauważa się stereotypowe bądź stale powtarzające się manieryzmy ruchowe, swoiste użycie przedmiotów lub elementów mowy (np. echolalie, układanie zabawek w rząd lub według koloru, wprawianie przedmiotów w ruch obrotowy);
– brak tolerancji na zmiany, przywiązanie do czynności rutynowych czy stałych wzorców zachowań zarówno werbalnych, jak i niewerbalnych (czynności są wykonywane rytualnie);
– ograniczone zainteresowania, fiksacje, np. dziecko bawi się tylko samochodami, interesuje go tylko kosmos lub cyfry
– wzmożone lub zbyt słabe reakcje na bodźce
3.Okres wystąpienia objawów – kolejne kryterium to wystąpienie objawów przed ukończeniem 3 r.ż., z uwzględnieniem, że nie muszą one przejawiać się w pełnej formie
4. Występujące objawy muszą znacząco wpływać na upośledzenie funkcjonowania w sferze społecznej, zawodowej lub innej.
Autyzmowi często towarzyszą zaburzenia współistniejące, np. niepełnosprawność intelektualna, upośledzenie językowe, wady genetyczne, zaburzenia neurorozwojowe, psychiczne, zaburzenia zachowania, wybiórczość pokarmowa. Podczas diagnostyki należy wziąć to pod uwagę, by wykluczyć lub potwierdzić ich występowanie. Ma to ogromny wpływ na planowanie działań terapeutycznych, konieczność wprowadzenia farmakoterapii i ogólne powodzenie terapii w przyszłości.