Praca w sobotę lub niedzielę może być zaplanowana, gdy wymaga tego system pracy. Co do zasady jednak, sobota jest dniem wolnym od obowiązku świadczenia obowiązków wobec pracodawcy. W jakich sytuacjach pracownik jest zobowiązany jednak podjąć pracę w wolną dla niego sobotę oraz czy przysługuje mu za to rekompensata?
Kiedy zatrudniający może nakazać podwładnemu pracę w sobotę?
Prawo przewiduje możliwość wystąpienia okoliczności, kiedy pracodawca może wezwać podwładnego do wykonywania obowiązków w dniu wolnym. Praca w sobotę jest możliwa tylko w uzasadnionych przypadkach losowych, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia akcji ratunkowej mającej na celu ochronę zdrowia, życia czy mienia, ponadto gdy bezzwłocznie należy usunąć awarię, ale także kodeks pracy nakazuje pracownikowi pracę w wolną dla niego sobotę, gdy wystąpią ku temu szczególne potrzeby pracodawcy (czyli inne niż wynikające z normalnego trybu pracy).
Dzień wolny za pracę w sobotę – jak prawidłowo udzielić?
Przepisy stanowią, że za wykonywanie obowiązków służbowych w sobotę, pracownikowi przysługuje inny dzień wolny od pracy. Może to być dowolny dzień roboczy (od poniedziałku do piątku) w przyjętym okresie rozliczeniowym. Co istotne, musi to być cały dzień wolny od konieczności wykonywania pracy, nawet jeżeli wykonywanie obowiązków w sobotę odbywało się krócej niż w ustalonej dla pracownika dobowej normie czasu.
Jak wyliczyć wynagrodzenie za pracę w sobotę?
Oddanie pracownikowi innego dnia wolnego jest jedyną formą rekompensaty przewidzianą przez kodeks pracy. Wynagrodzenie za pracę w sobotę nie może zostać wypłacone nawet na wniosek pracownika! Są jednak wyjątki od tej zasady, gdy: dobiega końca okres rozliczeniowy i nie ma już żądanego dnia roboczego lub pracownik pozostaje na zwolnieniu lekarskim do końca okresu rozliczeniowego i nie odbierze już w tym czasie dnia wolnego. W tych dwóch przypadkach powstają średniotygodniowe nadgodziny, za które należy wypłacić wynagrodzenie z dodatkiem 100%.
Nadgodziny za pracę w wolną sobotę
Nadgodziny mogą powstać, jeżeli pracownik został wezwany do wykonania pracy w sobotę i przepracował więcej niż wynika to z ustalonej dla niego dobowej normy czasu pracy. Pracownik powinien otrzymać do końca okresu rozliczeniowego dzień wolny, a za pracę ponad ustaloną normę, należy wypłacić 50% dodatek, natomiast powstałe godziny nadliczbowe trzeba zrekompensować na zasadach dotyczących pracy nadliczbowej.
Dyżur w wolną sobotę
Dyżur nie jest wliczany do czasu pracy, niezależnie od miejsca gdzie jest pełniony (miejsce zamieszkania pracownika, czy też inne miejsce wskazane przez pracodawcę), stąd pozostawanie w gotowości do wykonywania obowiązków służbowych jest możliwe i nie mają tu zastosowania zasady mówiące o pracy w wolną sobotę. Jednak tylko do momentu, gdy rzeczywiście nie zacznie się tej pracy świadczyć. W takiej sytuacji, nawet za krótką pracę (np. 1 godzinę), konieczne jest udzielenie pracownikowi wolnego dnia.
Kary dla pracodawcy za norm czasu pracy
Jeżeli pracodawca nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, czyli nie udzielił pracownikowi rekompensaty za pracę ponad wymiar, powinien liczyć się z możliwością nałożenia na niego grzywny (zgodnie z art. 281 kodeksu pracy).